صندوق درآمد ثابت چیست و چگونه درآمد ثابت می دهد

صندوق درآمد ثابت، نوعی صندوق سرمایه‌گذاری مشترک است که بیشتر دارایی‌هایش را در اوراق کم‌ ریسک مثل اوراق بدهی دولتی، سپرده‌های بانکی و بعضی اوراق شرکتی معتبر قرار می‌دهد. این ساختار باعث می‌شود نوسان ارزش دارایی‌های صندوق، نسبت به صندوق‌های سهامی یا مختلط خیلی کمتر باشد و سرمایه‌گذار اطمینان نسبی از حفظ اصل پول داشته باشد.

درآمد ثابت، در واقع به این معناست که صندوق از محل سودی که از بانک یا اوراق بدهی دریافت می‌کند، به شکل دوره‌ای سودی نزدیک به نرخ از پیش‌ تعیین‌شده میان دارندگان واحدها تقسیم می‌کند. بنابراین هر کس واحدهای صندوق را داشته باشد، بدون نیاز به خرید و فروش فعال در بازار، ماهانه یا دوره‌ای، سود دریافت می‌کند. این سود شبیه سود سپرده بانکی است اما انعطاف بیشتری دارد؛ چون سرمایه‌گذار می‌تواند در بیشتر صندوق‌ها، هر زمان بخواهد واحدها را بفروشد و نقد کند.

در ادامه این بلاگ، می‌خواهیم دقیق‌تر توضیح دهیم که این صندوق‌ها چطور کار می‌کنند، چه انواعی دارند، چه مزایا و محدودیت‌هایی پیش روی سرمایه‌گذار می‌گذارند و در چه شرایطی انتخاب مناسبی محسوب می‌شوند. همچنین مقایسه‎ای بین روش‎های مختلف سرمایه‎گذاری همچون کراد فاندینگ با صندوق درآمد ثابت و… انجام شده است.

صندوق با درآمد ثابت چیست؟

صندوق با درآمد ثابت، نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که بخش عمده‌ای از دارایی‌های تحت مدیریت خود (معمولا ۷۰ تا ۹۰ درصد) را، در اوراق بهادار با درآمد ثابت؛ مانند اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی، اسناد خزانه اسلامی و سایر دارایی‌های کم‌ ریسک سرمایه‌گذاری می‌ کند. هدف اصلی این صندوق‌ها، ارائه سودی پایدار و کم‌ ریسک است که اغلب سود ماهانه یا دوره‌ای با ریسک بسیار پایین برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند. به همین دلیل، صندوق درآمد ثابت گزینه‌ای مناسب برای افرادی است که می‌خواهند سرمایه‌گذاری امن با بازدهی قابل پیش‌بینی و بدون نوسانات زیاد داشته باشند.

مدیریت این صندوق‌ها، توسط گروه‌های مالی حرفه‌ای انجام می‌شود و بخش کوچکی از سبد نیز ممکن است در سهام سرمایه‌گذاری شود تا بازدهی کمی افزایش یابد. علاوه بر این، سرمایه‌گذاران معمولا سود خود را به صورت دوره‌ای دریافت می‌کنند و کارمزد کمی بابت مدیریت صندوق پرداخت خواهند کرد.

انواع صندوق‌ های درآمد ثابت

صندوق‌های درآمد ثابت را می‌توان از جهات مختلفی دسته‌بندی کرد که مهم‌ترین آنها، شامل ترکیب دارایی‌ها، نوع معامله، نوع تقسیم سود و عملکرد صندوق است. در ادامه، به طور کامل و با جزییات، انواع صندوق‌های درآمد ثابت و ویژگی‌های هر کدام را توضیح می‌دهیم.

انواع صندوق درآمد ثابت بر اساس ترکیب دارایی

• صندوق درآمد ثابت نوع اول (عادی): بخش عمده‌ای از دارایی‌ها (معمولا ۷۰ تا ۹۰ درصد) در اوراق با درآمد ثابت؛ مانند اوراق مشارکت، گواهی سپرده بانکی و اسناد خزانه اسلامی سرمایه‌گذاری می‌شود و فقط بخش کوچکی در سهام است.
• صندوق درآمد ثابت نوع دوم: در این نوع صندوق‌ها، سهم سهام می‌تواند تا سقف ۵ یا ۱۰ درصد افزایش یابد. هدف، افزایش بازدهی با حفظ ریسک پایین‌تر است.
• صندوق مختص اوراق دولتی: حداقل ۷۵ درصد از دارایی‌ها باید در اوراق بهادار منتشر شده از طرف دولت و اسناد خزانه اسلامی سرمایه‌گذاری شود که دریافت ریسک را به کمترین حد ممکن می‌رساند.

نواع صندوق درآمد ثابت بر اساس نوع معامله

• صندوق های درآمد ثابت قابل معامله در بورس (ETF): واحدهای این صندوق‌ها، مانند سهام در بازار بورس قابل خرید و فروش هستند و نقدشوندگی بالایی دارند.
• صندوق های درآمد ثابت صدور و ابطالی: واحدهای این صندوق‌ها را از طریق وبسایت یا اپلیکیشن اختصاصی صندوق خرید و فروش می‌ کنند و معمولا نقدشوندگی کمتر و فرآیند صدور و ابطال خاصی دارند.

انواع صندوق درآمد ثابت بر اساس تقسیم سود

• صندوق‌هایی که سود را به صورت دوره‌ای (مثلا ماهانه) به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌ کنند.
• صندوق‌هایی که سود را به قیمت هر واحد صندوق (NAV) اضافه می‌کنند و سرمایه‌ گذار سود خود را هنگام فروش واحدها دریافت می‌کند (سود انباشته).

انواع صندوق درآمد ثابت بر اساس عملکرد

• صندوق‌ های درآمد ثابت عادی: صندوق‌های رایجی که هدف اصلی آنها کسب سود پایدار با ریسک پایین است.
• صندوق‌ های مختص اوراق دولتی: تمرکز بر بهترین ابزارهای مالی بدون ریسک بازار سهام.
• صندوق‌ های دارای واحدهای عادی و ممتاز در صندوق‌ های سهامی اهرمی: این صندوق‌ها دارای واحدهای متفاوتی هستند که برخی از آنها در قالب درآمد ثابت هستند.

چگونه صندوق درآمد ثابت درآمد ایجاد می کند؟

صندوق درآمد ثابت، از طریق سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی با بازده ثابت و کم‌ ریسک؛ مانند اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، گواهی سپرده‌های بانکی، اسناد خزانه اسلامی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت، درآمد ایجاد می‌کند. به طور معمول، حداقل ۸۵ درصد دارایی‌های صندوق را این نوع اوراق تشکیل می‌دهند که سود ثابتی در دوره‌های زمانی مشخص به صندوق پرداخت می‌کنند.

مدیر صندوق با تشکیل یک سبد سرمایه‌گذاری متنوع از این اوراق، درآمد حاصل از سود آنها را جمع‌آوری کرده و پس از کسر هزینه‌های مدیریت و کارمزد، به صورت سود دوره‌ای یا افزایش قیمت واحدهای صندوق به سرمایه‌ گذاران پرداخت می‌کند. بخشی اندک از دارایی صندوق نیز ممکن است در سهام شرکت‌های برتر بورسی سرمایه‌گذاری شود که این بخش به دلیل نوسانات اندک، اغلب سهم کمی از دارایی دارد تا ریسک کلی صندوق پایین باقی بماند.

به علاوه، صندوق‌ها به دلیل توانایی سرمایه‌گذاری در حجم بالا، معمولا می‌توانند نرخ بهره بالاتری از بانک‌ها بگیرند و از این طریق، درآمد بیشتری کسب کنند. این مدل درآمدزایی، امکان پرداخت سود پایدار و کم‌ ریسک به سرمایه‌گذاران را فراهم می‌کند و همین باعث محبوبیت صندوق‌های درآمد ثابت نزد سرمایه‌گذاران محافظه‌ کار می‌ شود.

مزایای صندوق های درآمد ثابت

صندوق های درآمد ثابت مزایای زیادی دارند که باعث محبوبیت آن‌ ها بین سرمایه‌گذاران محافظه‌کار و افرادی که به دنبال کسب درآمد پایدار با ریسک پایین هستند، شده است. مهم‌ترین مزایای این صندوق‌ ها عبارتند از:

• ریسک پایین: اصلی‌ترین مزیت صندوق‌های درآمد ثابت، ریسک بسیار پایین سرمایه‌گذاری است؛ چرا که بخش عمده دارایی‌ها، در اوراق بهادار کم‌ ریسک مانند اوراق مشارکت و سپرده‎های بانکی سرمایه‌گذاری می‌شود و تغییرات ناگهانی ارزش سرمایه به حداقل می‌رسد.
• شروع با سرمایه کم: برای ورود به این صندوق‌ها، نیاز به سرمایه بالایی نیست و سرمایه‌گذاران می‌توانند با مبالغ کم هم شروع کنند؛ این امکان برای افرادی که سرمایه کمتری دارند بسیار مناسب است.
• مدیریت حرفه‌ ای: دارایی های صندوق، توسط تیم‌های کارشناسی و تحلیلگران حرفه‌ای با دانش بازار سرمایه مدیریت می‌شود؛ بنابراین سرمایه‌گذار نیازی به دانش تخصصی در زمینه بورس ندارد و از مهارت مدیران استفاده می‌کند.
• سود ثابت و پایدار: برخلاف بسیاری از روش‌های سرمایه‌گذاری که سود یا بازدهی نوسان دارد، در این صندوق‌ها سود به شکل ثابت، ماهانه یا روزشمار به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود که به برنامه‌ریزی مالی دقیق کمک می‌کند. البته سود قطعیت ندارد و ممکن است تغییرات بسیار کمی داشته باشد. در کل هیچ جا به صورت قانونی سود قطعی نداریم چون رباء می‎شود. 
• معافیت مالیاتی: درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، غالبا معاف از مالیات است؛ بنابراین سرمایه‌گذاران سود خالص بیشتری نسبت به روش‌های دیگر به دست می‌ آورند.
• کاهش ریسک سرمایه گذاری با تنوع‌ سازی: صندوق از طریق تنوع‌سازی سبد دارایی‌ها، ریسک کلی سرمایه‌گذاری را کاهش می‌ دهد و این موضوع به محافظت از سرمایه کمک می‌کند.
•  
• 

معایب صندوق های درآمد ثابت

صندوق های درآمد ثابت با وجود مزایای فراوان، معایبی نیز دارند که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:

• بازدهی کمتر نسبت به سایر بازارها: سود صندوق‌های درآمد ثابت معمولا کمتر از سود بازار سهام، مشارکت در طرح‎های تامین مالی جمعی و سایر سرمایه‌ گذاری‌ های پرریسک‌ تر است. این نوع صندوق‌ها به دلیل تمرکز بر دارایی‌های کم‌ ریسک، از بازدهی بالای بازار سهام جا می‌مانند.
• اثر منفی تورم بر سرمایه: اگر نرخ تورم بالاتر از بازدهی صندوق باشد، ارزش واقعی سرمایه کاهش می‌یابد و قدرت خرید پول سرمایه‌گذار افت می‌کند. بنابراین در شرایط تورمی بالا، صندوق‌های درآمد ثابت ممکن است نتوانند بازدهی واقعی مناسبی داشته باشند.
• پرداخت هزینه های مدیریت: صندوق‌ها برای مدیریت دارایی‌ها، کارمزدهایی دریافت می‌کنند که این هزینه‌ها از سود سرمایه‌گذار کسر می‌شود و باعث کاهش بازدهی نهایی می‌گردد.
•  به جاش ذکر بشه که اصل سرمایه حفظ میشه اما اینقدر قطعی نباشه چون نهایتا توی بانک هم ممکنه تحت شرایطی از اصل کم بشه، توی کراد هم در بهترین حالت بانک تضمین میده. باز وضعیت امنیت توی صندوق خیلی بهتر از کراده
• عدم کنترل سرمایه گذار بر سرمایه گذاری‌ ها: سرمایه‌گذار کنترل مستقیم بر انتخاب دارایی‌ها ندارد و این وظیفه بر عهده مدیر صندوق است. بنابراین سرمایه‌گذار نمی‌تواند تصمیمات سرمایه‌گذاری را شخصا اتخاذ کند.
• ممکن است نقدشوندگی محدود شود: واحدهای این صندوق‌ها امکان صدور و ابطال در ساعات مشخصی دارد و فقط در روزهای کاری معامله و خرید و فروش انجام می‎شود. در کل بورس بازار ساعت داری است و در هر زمان قابل خرید و فروش نیستند؛ در برخی شرایط بازار، ممکن است ابطال واحدها با تاخیر صورت گیرد یا نقدشوندگی پایین بیاید که به خصوص در صندوق‌ های غیرقابل معامله بیشتر دیده می‌شود.
• عدم قیمت‌ گذاری لحظه‌ ای برای برخی صندوق‌ ها: در صندوق‌ های غیرقابل معامله، قیمت واحدها به صورت روزانه اعلام می‌ شود و معامله در همان روز با قیمت روز بعد انجام می‌ گردد که ممکن است برای سرمایه‌ گذاران محدودیت ایجاد کند.

چه کسانی بهتر است در صندوق درآمد ثابت سرمایه گذاری کنند؟

بهتر است افرادی در صندوق‌های درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کنند، معمولا ویژگی‌ها و شرایط خاصی دارند که این نوع صندوق‌ها برای آنها مناسب و سودآور است:

1. کسانی که به دنبال حفظ ارزش سرمایه در برابر تورم هستند و نمی‌ خواهند سرمایه‌ شان دچار افت ارزش شود.
2. افرادی که دانش یا وقت کافی برای مدیریت مستقیم سرمایه‌ گذاری در بازارهای پرریسک مانند بورس را ندارند و می‌ خواهند بدون دغدغه، درآمدی پایدار و نسبتا مطمئن کسب کنند.
3. سرمایه‌ گذارانی که سطح ریسک‌ پذیری پایینی دارند و می‌ خواهند با ریسک کم بازدهی ثابت و قابل پیش‌ بینی داشته باشند.
4. افرادی با سرمایه کم که امکان ورود به بازارهای سرمایه‌ گذاری بزرگتر را ندارند و می‌ خواهند با حداقل مبلغ نیز سرمایه‌ گذاری کنند.
5. بازنشستگان یا کسانی که نیاز به درآمد ثابت و منظم ماهانه دارند و ترجیح می‌ دهند سرمایه‌ گذاری امنی داشته باشند.
6. سرمایه‌ گذارانی که به دنبال تنوع‌ بخشی سبد سرمایه‌ گذاری و کاهش ریسک کلی پرتفوی خود هستند.
7. کسانی که می‌ خواهند سودی بیشتر از سپرده بانکی کسب کنند ولی تمایل ندارند ریسک زیاد بپذیرند.

میزان سود صندوق با درآمد ثابت

میزان سود صندوق های درآمد ثابت، معمولا بسته به نوع صندوق و شرایط بازار، بین حدود 31 تا 36 درصد سالانه متغیر است. سود این صندوق‌ها اغلب به دو صورت پرداخت می‌شود: یا به صورت نقدی ماهانه یا روزشمار به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود؛ یا به صورت افزایش قیمت واحدهای صندوق (NAV) محاسبه و هنگام فروش واحدها تحقق می‌یابد. برخلاف سپرده‌های بانکی، سود صندوق‌های درآمد ثابت انعطاف‌پذیرتر بوده و برخی صندوق‌ها حتی سود مرکب نیز ارائه می‌کنند.

مهم است بدانید که سود این صندوق‌ها تضمین شده نیست؛ اما به دلیل سرمایه‌گذاری عمده در اوراق با درآمد ثابت و مدیریت حرفه‌ای، معمولا بازدهی پایدار و نزدیک به پیش‌بینی‌ها دارد. تعدادی از صندوق های موفق با بازدهی حدود ۳۲ تا ۳۵ درصد سالانه هستند که نمونه‌ ای از عملکرد این صندوق‌ها را نشان می‌دهند. 

نحوه محاسبه سود صندوق درآمد ثابت

نحوه محاسبه سود صندوق درآمد ثابت به دو روش اصلی انجام می‌شود:

۱. سود نقدی که مبلغی است که صندوق به ازای هر واحد سرمایه‌گذاری به صورت دوره‌ای (مثلا ماهانه) به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند. برای محاسبه کل سود نقدی، تعداد واحدهای خریداری شده، ضربدر سود پرداختی به ازای هر واحد می‌شود.

۲. تغییر قیمت واحد‌ها (NAV) که در این روش، بازدهی ناشی از افزایش یا کاهش قیمت هر واحد صندوق است. اگر قیمت واحدها نسبت به زمان خرید افزایش یابد، سرمایه‌گذار از این افزایش قیمت سود می‌برد.

برای محاسبه بازدهی کل صندوق که شامل هر دو روش فوق است، فرمول زیر کاربرد دارد:

بازدهی(%)=(NAV پایان دوره−NAV ابتدای دوره)+سود نقدی ÷ NAV ابتدای دوره ×۱۰۰

همچنین، اگر سود دریافتی در صندوق مجدد سرمایه‌گذاری شود، سود مرکب محاسبه می‌شود که با فرمول زیر انجام می‌گیرد:

که در آن:

• A ارزش نهایی سرمایه‌گذاری
• P سرمایه اولیه
• r نرخ سود سالانه به صورت اعشاری
• n تعداد دفعات مرکب شدن در سال
• t مدت سرمایه‌ گذاری به سال است.

برای محاسبه سود روزشمار نیز، می‌توان از فرمول زیر استفاده کرد:

سود روزانه= سرمایه× نرخ سود سالانه× تعداد روزهای سرمایه گذاری ÷ ۳۶۵

نحوه خرید صندوق با درآمد ثابت

نحوه خرید صندوق درآمد ثابت، بستگی به نوع صندوق دارد که معمولا به دو دسته تقسیم می‌شود: صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF) و صندوق‌های صدور و ابطالی.

در مورد صندوق های قابل معامله (ETF) مانند خرید سهام، کافی است نماد صندوق مورد نظر را در سامانه معاملاتی کارگزاری جستجو و مقدار مورد نظر واحد صندوق را خریداری کرد. برای این کار، نیاز به کد بورسی و ثبت نام در سامانه سجام و یک کارگزاری دارید.

برای صندوق های صدور و ابطالی، باید به وبسایت یا اپلیکیشن رسمی صندوق مراجعه کنید و پس از ثبت‌ نام و احراز هویت، مبلغ سرمایه‌گذاری خود را وارد کرده و درخواست خرید واحدهای صندوق را ثبت کنید. در برخی موارد برای این نوع صندوق‌ها، امکان مراجعه حضوری به شعب صندوق‌ها نیز وجود دارد؛ اما روش آنلاین معمول‌تر و سریع‌تر است.

یکی از راه‌های ساده خرید صندوق درآمد ثابت در ایران، استفاده از اپلیکیشن‌ های تخصصی است که پس از نصب و ثبت‌نام، در بخش سرمایه‌گذاری، گزینه درآمد ثابت را انتخاب و صندوق مورد نظر را با وارد کردن مبلغ سرمایه‌ گذاری خریداری می‌کنید.

مبلغ حداقلی سرمایه‌گذاری معمولا از ۱۰۰ هزار تومان شروع می‌شود و پس از پرداخت وجه، واحدهای صندوق به نام سرمایه‌گذار صادر می‌شود. در صندوق های ETF، معاملات مشابه سهام بوده و نقدشوندگی بالایی دارند و در صندوق های صدور و ابطالی، کارمزد صدور و ابطال معمولا اعمال می‌شود.

صندوق درآمد ثابت یا کراد فاندینگ؟

کراد فاندینگ یا تامین مالی جمعی، روشی نوآورانه برای جذب سرمایه از تعداد زیادی افراد است که به‌ صورت آنلاین یا در فضای واقعی جمع‌ آوری می‌ شود. این روش برخلاف صندوق درآمد ثابت که بیشتر سرمایه‌گذاری در دارایی‌های کم‌ ریسک دارد و بازدهی ثابت و متوسط ارائه می‌دهد، ریسک بیشتری دارد؛ اما امکان سود بالاتر با سرمایه گذاری و مشارکت مستقیم در پروژه‌ها و تامین سرمایه در گردش برای پروژه‎های مختلف صنایع و تولید و کسب و کار را فراهم می‌کند.

در کراد فاندینگ، سرمایه‌گذاران معمولا بخشی از مالکیت یا سود پروژه را دریافت می‌کنند و به رشد و توسعه کسب‌وکارها کمک می‌کنند. این مدل برای افرادی که به دنبال حمایت از نوآوری‌ها و کسب درآمد از طریق پروژه‌های متنوع هستند، جذابیت دارد. اگرچه ریسک شکست پروژه‌ها و از دست رفتن سرمایه وجود دارد، اما از طرف دیگر، امکان نقدشوندگی بالاتر و سودهای بالقوه بیشتر را دارد.

صندوق درآمد ثابت یا سپرده بانکی؟

صندوق درآمد ثابت و سپرده بانکی، هر دو گزینه‌های کم‌ ریسک برای سرمایه‌گذاری هستند؛ اما تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد که انتخاب مناسب را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

صندوق درآمد ثابت، اغلب بازدهی بالاتری نسبت به سپرده بانکی دارد؛ چرا که بخشی از دارایی‌های صندوق در اوراق درآمد ثابت، با بازده بالاتر و بخش کوچکی در سهام سرمایه‌گذاری می‌شود. همچنین، صندوق‌ها سود را به صورت روزشمار محاسبه و پرداخت می‌کنند که امکان بهره‌مندی از سود مرکب را فراهم می‌آورد. برخلاف سپرده بانکی، برداشت از صندوق‌ها معمولا بدون جریمه شکست (کاهش سود) امکان‌پذیر است و نقدشوندگی بالاتری دارند.

از سوی دیگر، سپرده‌های بانکی بازدهی ثابت و تضمین‎شده دارند و ریسک نزدیک به صفر محسوب می‌شوند، اما معمولا سود دریافتی کمتر از صندوق‌های درآمد ثابت است و در صورت برداشت زودهنگام، مشمول جریمه می‌شوند. همچنین سپرده بانکی معمولا سود ماهیانه یا سالیانه پرداخت می‌کند و امکان بهره‌مندی از سود مرکب به صورت خودکار وجود ندارد.

جمع بندی

اگر قصد سرمایه‌گذاری کم‌ ریسک و مطمئن دارید و می‌خواهید سودی پایدار و قابل پیش‌بینی داشته باشید، صندوق های درآمد ثابت، گزینه‌ای بسیار مناسب برای شما هستند. این صندوق‌ها با سرمایه‌گذاری عمده در اوراق بهادار با درآمد ثابت و کم‌ ریسک، ریسک از دست دادن سرمایه شما را به حداقل می‌رسانند و برخلاف سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس، نوسانات کمتری دارند.

به طور خلاصه، صندوقهای درآمد ثابت، بهترین انتخاب برای افرادی هستند که می‌خواهند سرمایه‌شان حفظ شود، سودی ثابت و قابل اعتماد دریافت کنند و در عین حال، دغدغه مدیریت مستقیم سرمایه را نداشته باشند. این صندوق‌ها، پلی میان سرمایه‌گذاری کم‌ ریسک و کسب سود پایدار برای شما فراهم می‌کنند تا با خیالی آسوده و بدون نگرانی وارد بازار سرمایه شوید‌.