تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران
تاریخچه تامین مالی جمعی در ایران
1400/9/20
نوع:
استارتاپ ها
نویسنده: پرنیان ستوده
تامین مالی جمعی در کشورمان سابقه‌ای به نسبت طولانی‌تر دارد. این موضوع به دلیل فرهنگ کمک‌رسانی در گذشته مردم ایران است. از گذشته‌های دور پهلوانان و بزرگان شهر یا روستا در صورتی که یکی از اعضای اجتماع با مشکلی روبه‌رو بود، در صدد حل مشکل اقدام به جمع‌آوری منابع مالی از مردم می‌کردند. هنگامی که جوانمردان وارد گود می‌شدند، مرشد و صاحب زنگ با نواختن صدای زنگ از آنان "رخصت" می‌طلبيد و پهلوانان خطاب به پير ميدان‌دار گود از او می‌خواستند تا برای کسی که ناتوان است، گلريزی کند و فرياد "اگر ناتوانی بگو يا علی (ع)، اگر خسته جانی بگو يا علی (ع)" بلند می‌شد. در پس زمان، گلريزان از گود زورخانه‌ها به خانه‌ها کشيده شد؛ به گونه‌ای که زنان نيز در اين سنت حسنه حضور يافته و حتی برای برگزاری سفره نذر ابوالفضل(ع) که با نذری‌های زنان گسترده می‌شد، نوعی گلريزان کوچک برپا می‌داشتند.
با وجود سابقه طولانی تامین مالی بر پایه اهدا، سایر انواع تامین مالی جمعی در کشورمان عقبه قابل توجهی ندارند. در خصوص اولین زمانی که در ازای تامین مالی به تامین کنندگان پاداش تعلق گرفته، اطلاعاتی در دسترس نیست. از زمانی که پلتفرم‌های اینترنتی در کشور گسترش یافتند، کمپین‌های تامین مالی نیز گسترش پیدا کردند. تا به امروز سه مدل تامین مالی در کشورمان به صورت آنلاین انجام شده‌اند. مدل بر پایه اهدا به دلیل سابقه طولانی در کشورمان، اولین پلتفرم‌های تامین مالی جمعی نیز در همین مدل شکل گرفتند. همزمان با گسترش شبکه‌های اجتماعی، تامین مالی مبتنی بر پاداش نیز به سرعت وارد کسب‌وکارها و سایر حوزه‌ها در ایران شد.
اما شروع مدل سوم، یعنی مدل تامین مالی جمعی مبتنی بر مشارکت با دشواری‌هایی روبه‌رو بود. کمپین‌هایی که به صورت غیر قانونی اقدام به کلاهبرداری در سطح کلان کردند، اعتماد عموم به این مدل را خدشه‌دار کردند. بعد از این اتفاقات سازمان بورس و اوراق بهادار ایران، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی بر آن شدند که فرآیند تامین مالی بر پایه مشارکت را قانون‌گذاری کرده و سکو‌های این مدل را در کشور به صورت قانونی راه‌اندازی کنند. فرآیند تکمیل دستورالعمل تامین مالی جمعی از سال ۹۳ کلید خورد اما تا سال ۹۷ به طول انجامید. در این سال، ۴ سکو موافقت اصولی این عمل را دریافت کردند. در سال ۹۹ نیز این چهار شرکت در نهایت مجوز این کار را دریافت کرده و تامین مالی جمعی بر پایه مشارکت در ایران آغاز گردید.
در حال حاضر بیشتر کمپین‌های تامین مالی جمعی با تمرکز بر همراهی سرمایه‌گذاران با طرح‌هایی است که سرمایه در گردش یک ساله یک کسب و کار را تامین کنند؛ یعنی دوره بازگشت سرمایه در مدل مشارکت در درآمد این طرح‌ها کمتر از یک سال است و در طی این مدت اصل پول سرمایه‌گذاران به همراه مقداری سود از محل پروژه تامین شود. با توجه به وجود ریسک در این نوع سرمایه‌گذاری، قاعدتا سرمایه‌گذاران انتظار سود بیشتری نسبت به سود سپرده بانکی و سود معمول صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت دارند.
پول‌های جمع شده در غالب سرمایه در گردش، بر اساس برنامه کسب‌وکاری که روی سکوی تامین مالی قرار می‌گیرد جمع‌آوری می‌شوند. مدت جمع‌آوری پول حداکثر یک ماه است و تنها در صورتی که تمام پول در این مدت جمع‌آوری شود، سرمایه‌گذاری انجام گرفته و به اصطلاح کمپین موفق تلقی می‌شود. شرکت فرابورس ایران برای جلب اعتماد مردم کارآفرینان و صاحبین طرح را موظف کرده که حداقل ۱۰ درصد مبلغ نهایی سرمایه‌گذاری را در ابتدای هر کمپین از منابع مالی خود تامین کنند و خود جزوی از سرمایه‌گذاران طرح باشند.
سرمایه‌گذاران حقوقی محدودیتی برای سرمایه گذاری ندارند؛ این در حالیست که سرمایه‌گذاران حقیقی نهایتا تا ۵% مبلغ کل را می‌توانند مشارکت کنند. هدف این محدودیت ها آن است که ریسک این مدل سرمایه‌گذاری را برای افراد حقیقی به حداقل برسد. این روش به کسب و کارها کمک می‌کند تا پروژه‌های خود را تامین مالی کنند و از طرف دیگر سرمایه‌گذاران می‌توانند در تولید کشور سهیم باشند. امید است این مدل جدید بتواند در گسترش تولید کشور همچنین بهره‌مندی سرمایه‌گذاران از فعالیت‌های واقعی در اقتصاد نقش به سزایی ایفا کند.
